2012 он тэнхимийн ЭШХ д түрүүлэв.

Улс төр судлалын ангийн оюутнууд оролцсон ЭШХ уламжлал болон зохиогддог билээ. Базарпүрэв багш уг хурлын хөтлөгчийг нь хийдэг ба шүүгчийг давхар хийдэг юм. Энэ жилийн хурлыг тэнхимийн эрхлэгч Довчин багш, Базарпүрэв багш, Цэнд-Аюуш багш, Батболд багш, Оюунчимэг багш нар хамтран шүүж явуулсан болно. Би нодлин 1р курсдээ ЭШХ даа оролцож, бусад оюутныг хэрхэн оролцдог талаар туршлага хуримтлуулж авсан юм. Харин энэ удаад намрын семистрт үзэж онц дүн авсан "Хүний хөгжил" хичээлийн сэдэвтэй холбогдуулж илтгэлээ бэлдэж, ангийн багш Оюунчимэг багш маань удирдсан юм. ЭШХ ын дүн гарахад би 97 оноогоор түрүүлсэн байсан юм. Багшдаа баярласан шүү.

2012 оны 3 сарын 30 ны өдөр 14 цагт

Номын сандаа

Алтан бумбат нутаг минь

Алтан бумбат
Сүндэрлэн сүүдэртэн харагдах
Сүрлэг сайхан уулс минь
Мяралзан жирэлзэн урсдаг
Миний бумбатын гол оо
    Алдрай насны минь дурсамж
    Алтан бумбат миний нутаг аа
Хонин сүрэг налайсан
Холбоо хоёр толгой минь
Хонгор бага насны минь дурсамж
Хотгор бэл миний нутаг аа.

Тайлбар / холбоо хоёр толгой- Магнай ахын өвөлжөөгий доод талд байдаг/
                 / хотгор бэл- Ганбат ахын өвөлжөө Гунгаа ахын өвөлжөөний хооронд байдаг бэлийг хэлдэг гэнэ. Энэ л газар ээж минь тоглож өссөн, ажиллаж байсан болохоор ийм шүлэг бичсийм байна.
                                      Ээж минь 2007 онд зохиожээ.

Ухаарлын талаар

Энэ түүх нэгэн бодлын азгүй явдал юм л даа. Платоны улсад шоо хаях нь асар их асуудлыг шийдэх хөшүүрэг болж чаддаг байв. Тухайлбал шударга түвшин, иргэдийн гэрлэлтийг хүртэл сугалааны зарчмаар оноож, тохиолдлын энэхүү сонголтдоо ихээхэн ач холбогдол өгч байжээ. Түүний санаагаар бол ийм гэрлэлтээс төрсөн хүүхдүүдийг эх оронд нь хүмүүжүүлэх бөгөөд удам судар муутай жаалуудыг харьд цөлөх ёстой байж, Цөлөгдсөн хүүхдүүдээс өсч торнисон хойно нь сайн зан суртахуун илрэх юм бол эх орондоо буцаж ирж болдог. Түүнчлэн нутагтаа үлдэгсдээс өсч том болоод мөнөөх найдварт нь тэнцэхгүй бол харьд хөөгдөх ёстой аж. Харин азаар энэхүү улс нь Платоны төсөөллийн улс байсан болохоор үүнд үнэмших хэрэггүй юм.
Тэгвэл би хөгшин ээжээсээ сонссон сонирхолтой нэгэн түүхийг сийрүүлье. Үүнд монгол бүсгүйчүүдийг шатар сурах гэхээр бүстэй ах дүү нартаа харш хэмээн цээрлэдэг байж, үүнээс гадна дөнгөж 16 настай бүсгүйчүүдийг 40, 50 настай эр гэргийгээ болгон авахдаа нүдийг нь боон, хүч хэрэглэн авч явдаг байсан талаар сонслоо. Монгол ардын дуунд арван лангийн ембүү хараад алгаа тосдог аав, 20 лангийн ембүү хараад хормойгоо тосдог ээжийн тухай гардаг. Тэгвэл энэ дуу үүнтэй холбоотой бөгөөд үнэн болох нь нотлогдлоо. Урьдын түүхийг дахин сөхвөл социализмын үед төлөвлөгөө биелүүлнэ гэдэг айхтар юмын талаар сонсохнээ: Малчин монголчууд минь төлөвлөгөөгөө биелүүлэхийн тулд үстэй дээлээ хяргаж өгөхөөс эхлээд, үхэр малынхаа сүүг өөрийн дураар хэрэглэнэ гэж санасны ч гарз байсан юм билээ. Энэ жишээг профессор багшаасаа сонссон болохоор эргэлзээгүй үнэн.
Платоны төсөөллийн улсад, хөгшин ээжийн минь ярьсан шударга биш нийгмийн үед, багшийн хэлсэн төлөвлөгөөт социализмын үед төрөөгүй нь аз мэт.
Би нэгэн удаа ухаантай бөгөөд ухаан мөхөс хийсэн үйлдлүүдийг харьцуулж үзэж байсан юм. Нэгэн эмэгтэй илүү өнгөлөг шинэ арьс ургуулахын тулд нүүрнийхээ арьсыг хуулахыг тушаасан хатагтайн талаар Парис даяар мэддэг гэнэ. Бусад шүд нь илүү аятайхан байрлана гэсэндээ, бас дууныхаа өнгийг зөөлрүүлэхийн тулд цоо эрүүл бат бөх шүднүүдээ суга татдаг хүмүүс бас байдаг. Царайгаа цайруулах гэсэндээ зориудаар ходоодоо муутгахын тулд үнс юм уу элс залгидаг хүн ч Монтэньтой таарч байжээ. Гоолиг харагдахын тулд биеэ боож баглах, түүнчлэн хоёр ташаагаа модоор баглаж боосноос болж амиа алдсан хүн хүртэл байдаг, бас мисс бүсгүй туранхай биеэ хадгалахын тулд мөн амиа алдсан талаар сонсож байлаа. Гоё сайхан харагдана гэсэн өчүүхэн  найдвартаа хөтлөгдөхийн цагт нь ер нь тэднийг айлгах юм алга.
Тэгвэл Миланд нас барсан хамба лам Борромес ямарч өндөр дээд сурвалж угсаатай хүн тансаг сайхан байгаль зугаа цэнгэл, эд баялаг, Итали орны хамгийн цэнгэг агаар, залуу нас гээд бүхий л зүйл байсаар атал өвөл зуны аль ч цагт нэг л хувцсаа өмсөж, өгөршиж муудсан сүрлэн дэвсгэрээс өөр орыг эс мэдэж, үүрэгт ажлаас нь гадуур зав гарах юм бол дэргэдээ талх ус хоёроос өөр юу ч үгүйгээр өвдөг сөгдөн суугаад эцэс төгсгөлгүй ном шагайсан тийм хүнд чанд хатуу дэг журмыг өөртөө оноож явжээ. Сиддхарта Гаутама Будда  нийтийн тооллын өмнөх 556-447 оны хооронд одоогийн Балба, Энэтхэг улсуудын нутагт амьдарч өөрийн сургаалийг өргөн олонд түгээн тарааж байжээ. Гаутама энэтхэгийн Шагж вангийн мэдлийн нутагт буюу одоогийн Балбын Люмбинид ханхүү болон мэндэлсэн бөгөөд балба энэтхэгийн хил залгаа нутагт түүний хүйг цөглөсөн гэдэг. Залуу хунтайжийн амьдрал жаргалын дээд диваажингийн адил өнгөрч байлаа. Түүнийг цаг ямагт олон арван дагалдагч нар дагалдан явж хүсэл бүрийг нь биелүүлдэг байлаа. Эрийн цээнд хүрснийхээ дараа ч үзэсгэлэн төгөлдөр эхнэр, үнэт эрдэнэ олон зуун татвар эмс гээд л залуу Гаутамад дутагдах гачигдахын зовлон гэж байсангүй. Өлсөх цангах ядарч туйлдахын зовлонг нэгэн хачин явдал ханхүүд тохиолдох хүртэл нэгээхэн бээр ч үзэж байсангүй. Магадгүй энэ явдал тохиолдоогүй бол Будда хэзээ ч амьдралын тухай бясалган сууж өөрийн гайхалтай номлолооо хэнд ч номлохгүй гэгээрэл гэгчид хүрэх байтугай энэ үгийг ч мэдэхгүй өнгөрөх байх байсан бизээ. Гэхдээ л бидний аз таарч өнөөх түүхэн үйл явдлуудын нэг тохиолдсон юм. Гаутама нэгэн өдөр харгалзагч нарынхаа хамтаар ордноос гарч зугаалж яваад өнгө нь гандсан буурал үстэй амандаа нэг ч шүдгүй улцан нүдтэй эрүү өвдөг нь нийлэх шахсан өвгөнтэй таарчээ. Ийм зүйл урьд нь харч байгаагүй Гаутама гайхан энэ чинь одоо юу вэ? хэмээн асуувал дагалдагч нар нь хүн хөгшрөхөөрөө ийм болдог юмаа гэж хариулжээ. Би ч бас хөгшрөх үү? гэж Гаутама асуувал дагалдагчид нь хөгшрөх нь хорвоогийн жам, хаанд ч харцад ч ялгаагүй болохыг хэлжээ. Ханхүү ч зугаалгаасаа буцаж ирээд энэ тухай удтал бодоод хөгширч өтлөх нь аргагүй ч тэр болтол олон жилийн зай байна гээд тайвширчээ. Гаутама хэд хоногийн дараа ахин дагалдагч нарынхаа хамтаар зугаалж явтал хөгшин бус атлаа хамаг бие нь салганан чичирсэн нус шүлс нь гоожсон эвгүй хачинаар бөгшүүлэн ханиалгасан хүнийг олж харчээ. Ужиг өвчний талаар, өвчин гэдэг хэлж бус хийсч ирдэг талаар мөн л дагалдагч нараасаа сонсоод ханхүү удтал гутарчээ. Гурав дахь удаад Ханхүү оршуулгын цуваатай таарчээ. Талийгаачийн хөрсөн цогцос хэрхэн бусдын гарын аясаар салганан гулжганахыг харсан ханхүү: Энэ чинь одоо юу вэ? гэвэл бараа бологчид нь хүн бүр хэзээ нэгэн цагт үхдэг гарцаагүй тавилан биднийг хүлээж байгаа болохыг тайлбарлаж өгчээ. Энэ бүхний эцэст Гаутама ахин зугаа цэнгэл хөөхгүй, үхэл зовлон, амьдралын талаар бясалган сууж, даяанч болохоор шийджээ. Ийнхүү тэрээр 29 насандаа ордныг орхисон ба юугаар ч үл дутсан баян тансаг амьдрал, хүсэл бүхнээ амнаасаа ч унагаж амжаагүй шахам байхад биелж байдаг нэгэн хэвийн амьдрал нь ч түүнд ийм шийдвэр гаргахад нөлөөлсөн бизээ. Хүний амьдралыг сонирхолтой болгогч гол хөшүүрэг болох тэмцэл түүний амьдралд өчүүхэн төдий ч байсангүй. Хайртай бүсгүйнхээ араас гүйж үзэх байтугай өлссөн үедээ хоол олох гэж ч тэр зовдог байсангүй. Нэгэнт мөнх бусаар энэ орчлонд заяагдаж ирсэнийх амьдралын утга учир нь ийм энгийн идэх унтахаас хэтрэхгүй байгаад залуу ханхүү зовниж хүний амьдралд үүнээс илүү утга учир байх ёстой гэж үзээд өөрийн утга учрийг олохоор олон жил үргэлжилсэн өөрийн хэцүү бэрх аянг эхлүүлсэн байдаг. 
Тэгвэл Эйнштэйн Германд байхдаа "ноорхой цамц" байнга өмсдөг байжээ. Гэтэл Америкид дүрвэж ирээд эхнэр нь Эйнштэйнд наад муухай цамцаа соиоч хүн амьтан харахад муухай юм гэхэд, Эйнштэйн " намайг хүн таних биш гээд огт тоогоогүй" гэдэг. Хэдэн жилийн дараа Эйнштэйны онол алдаршиж, нэр хүндтэй болоход эхнэр нь мөн л дээрх үгийг хэлэхэд " Одоо хүн болгон намайг мэддэг юм чинь цамцаа сольж яах билээ гэсэн гэдэг. ухаантай юм.

инээмсэглэл болон, сайн ярилцагчийн талаар

Инээж байвал таныг ямагт баяртай угтах болно: 
1, Нью-Йоркийн томоохон дэлгүүрийн нэгэн захирагч ажилд хүн авахдаа гүн ухааны дүнсгэр царайтай доктороос боловсролгүй ч гэсэн сайхан инээмсэглэж чаддаг бүсгүйг урьтал болгоно гэжээ. Хүмүүс таньтай уулзахдаа сэтгэл ханамжтай байгаасай гэж хүсвэл та тэдэнтэй уулзахдаа баяр хөөрөө илэрхийлж байх ёстой. Миний хичээлд суудаг өдий төдий хүмүүсээс би ядаж долоо хоногийн туршид хэн нэгэн хүнд инээмсэглэж, дараа нь үр дүнгий нь ярилцахыг гуйсан юм. Вильям Штейнхардт хэлэхдээ: Би гэрлээд 18 жил болж байна. Энэ хугацаанд би эхнэртээ тоотой инээмсэглэсэн биз ээ. Өглөө ажилд явахдаа би ихэнхдээ ааш муутай л байна. Таныг аль болох инээмсэглэхийг хүссэний дагуу би туршиж үзлээ. Өглөө ажилд гарахын өмнө толинд харан үсээ самнаж байхдаа "Вилл чи өнөөдөр барайх ёсгүй" Чи инээмсэглэх ёстой гэж өөртөө хэллээ. Би цайгаа уухаар суухдаа " Миний хайрт, өглөөний мэнд хүргэе" гэж эхнэртэйгээ мэндлээд инээмсэглэв. Энэ үгийг 2 сарын турш өглөө бүр хэлдэг байв.
Ингэснээр эл өөрчлөлт орон гэрт маань 2 сарын дотор сүүлийн бүтэн жилээс илүү азжаргалыг авчирлаа. Би ажилдаа явахдаа байрныхаа цахилгаан шатны үйлчлэгчтэй инээмсэглэн мэндлэнэ. Би метроны тасалбарчнаас хариулт мөнгө авахдаа инээмсэглэнэ. Удалгүй надад бүх хүн инээмсэглэж харагдаж байгааг анзаарлаа. Надад гомдол гаргахаар ирж байгаа хүмүүсийг би баяртай угтана. Тэднийг сонсож байхдаа инээмсэглэнэ, бүх л учир зүйлээ амархан олно. Инээмсэглэл надад доллар авчирч байгааг ойлгов. Би тэрчлэн хүмүүсийг шүүмжлэхээс татгалзахаар шийдсэн болно. Одоо би зэмлэлээс илүү саашаал илэрхийлдэг болсон. Би өрөөл бусдын санал бодлыг ойлгохыг хичээх болсон. Энэ бүхэн намайг үндсээр нь өөрчилж, би одоо арай илүү азжаргалтай, арай илүү баян, өөр хүн болсон. Баян гэдэг нь нөхөрлөл, азжаргалын утгаараа шүү. Энэ нь утга учиртай цорын ганц зүйл билээ гэсэн юм. Ингэхээр ИНЭЭМСЭГЛЭЛ бол үнэ төлбөргүй атлаа ихийг бүтээдэг. Тэрээр авч байгаа хүнийг баяжуулдаг атлаа, өгч байгааг нь үгүйрүүлдэггүй. Тэрээр хоромхон болж өнгөрөх боловч заримдаа насан туршид мартагддаггүй. Тэрээр ядархад амралт, гунихад гэрэл гэгээ, зовоход эм юм. Тэрээр худалдагдахгүй, гуйгдахгүй, зээлэгдэхгүй, хулгайлагдахгүй, учир нь түүнийг өгөөмөр сэтгэлээсээ өгөх л сайхан байдаг.
Сайн ярилцагч болох талаар: 
2, Лоуэллыг Томасын менежер байхдаа түүнийг дагалдаж Европоор их аялсан гэж мэдээд түүнийг ноён Карнеги Лоуэллаас явсан газар орных нь тухай асуужээ. Биднийг буйдан дээр суумагц тэр эмэгтэй саяхан Африкаас ирсэн тухайгаа хэлэв. Африк гэнээ, ямар сонин юм бэ? Би Африкийг үзэх хүсэлдээ ямагт шатаж байдаг боловч ганц удаа л Алжирт нэг өдөр өнгөрөөх боломж таарсан юм. Та битүү шугуйд очсон уу? Үнэхээр үү? Та яасан азтай хүн бэ? Ёстой атаархмаар байна. Та Африкийн тухай ярьж өгөхгүй юу гэв. Бид хоёр 45 минут ярилцсан билээ. Тэр эмэгтэй миний хаана очиж, юу үзсэн тухай сонсохийг хүсээгүй аж.  Харин өөрийнх нь очсон газрын сониныг сонсох хүн л түүнд хэрэгтэй байжээ. Энэ нь гайхалтай гэж үү? Үгүй. гэвч олонх хүн иймэрхүү шүү дээ. Санаж яв
3, Би саяхан Нью-Йоркт ном хэвлэгч Гринбергийн үдийн зоогон дээр нэгэн ургамал судлаачтай тааралдав. Би өмнө нь ургамал судлаачтай ярьж үзээгүй тул тэрээр их сонирхолтой санагдсан. Ургамал судлалын тухай түүний яриаг би их анхааралтай сонссон. Манайх гэртээ хүлэмжтэй байсан тул түүнтэй холбоотой асуудлуудыг хэрхэн шийдвэрлэх тухай тэрээр надад ярьж өгсөн юм. Миний хэлсэнчлэн бид оройн зоогонд уригдсан билээ. Өөр олон зочид байсан боловч би ёс зүйг гажуудуулан бусад зочныг үл ойшоон хэдэн цагийн туршид зөвхөн ургамал судлаачтай л ярьж өнгөрөөв. Намайг хүмүүстэй салах ёс гүйцэтгэн гарч одоход аль хэдийн орой болсон байв. Ургамал судлаач гэрийн эзэнд хандан намайг магтжээ. Тэр дундаа хамгийн сонирхолтой ярилцагч гэж өгүүлжээ. " Сонирхолтой ярилцагч нь би юу" "яагаад" Би бараг юу ч яриагүй шүү дээ. Ярианы сэдвийг өөрчлөөгүй нөхцөлд би хүссэн ч юу ч хэлж чадахгүй байв. Учир нь би ургамал судлалын талаар оцон шувууны биеийн бүтцээс илүү зүйл мэдэхгүй шүү дээ. Гэвч би их л сонирхон сонссон. Ургамал судлаач үүнийг мэдэрч байв. Мэдээжийн хэрэг энэ нь түүнд таалагдлаа шүү дээ. Анхаарал шиг найрсаг зүйл хаана байхав дээ. Би анхааралтай сонсоод зогсохгүй ямагт дэмжиж, сайшааж байв. Би түүнтэй ярилцсандаа ихэд сэтгэл ханамжтай байгаагаа илэрхийлсэн юм. Үнэхээр ч тийм байв. Эцэст нь түүнтэй дахин уулзах хүсэлтэй байгаагаа хэлэв. Үнэн хэрэгтээ би анхааралтай сонсогч байж, түүний яриаг дэмжиж байсан боловч, тэр намайг сонирхолтой ярилцагч гэсэн юм даа. Анхаарал шиг ярилцагч хүнийг хөхүүлэх зүйл үгүй гэж нэрт эрдэмтэн Чарльз, Элиот нар өгүүлдэг байв. Бүх юм ойлгожтой байгаа биз дээ. Үүнийг мэдэхийн тулд ХАРВАРДын их сургуульд 4 суралцах хэрэггүй л байгаа биз дээ.
Сонирхуулахад 1636 онд Харвардын их сургуулийг Сүмийн ЛАМ бэлтгэх зориулалттай анх байгуулж байсан тухай сонсож байлаа.

Үр хүүхдээ өсгөн хүмүүжүүлэх МУ ын иргэний журамт үүргийн талаар

         Үр удмаа үлдээж, өөрийн ураг төрлийн хэлхээг тасалдуулалгүй, хүүхдээ сайн хүн болгон төлөвшүүлэх, хүүхэд эргээд эцэг эхийн ачийг хариулах, эх орондоо хэрэгтэй хүн болгон хүүхдийг төлөшүүлнэ гэдэгт аав ээжийн үүрэг асар их. Тэгвэл энэ талаар Монгол улсын үндсэн хуулинд "Үр хүүхдээ өсгөн хүмүүжүүлэх нь иргэн бүрийн журамт үүрэг" гэж зааж баталгаажуулсан байдаг.
           Монголчуудын сэтгэлгээнд хүүхдийг хүмүүжүүлэх арга ухааны баян нөөц хадгалагдаж ирсэн бөгөөд "бага балчир насанд нь үлгэр домог ярьж өгөх, оньсого таалгах, зэргээр ухааныг нь тэлж, сургамжит үгсээр хүмүүжүүлж иржээ. Би ч энэ жишгээр л хүмүүжиж, хөгшин ээжийнхээ гэрийн ажилд тусалж дууссанаар үлгэр домгийн цаг эхэлдэгсэн. Эрхийн ухаанд биш бэрхийн ухааныг нөгөө л үлгэр домгоор ойлгуулдаг байжээ.
МНТ г унших зуур Дэлхийн талыг эзлэж явсан Чингис хаан ээжийнхээ үгнээс ер нь зөрж байсангүй.
МНТ д өгүүлснээр Алунгоо эх таван хүүдээ нэг нэг сум өгөн хугалуулахд амархан дийлж дөнгөдөг ч баглаж боосон таван сумыг таван хүү нь аль нь ч дийлээгүйд, Та тав энэ багалсан таван сум адил эвтэй байвал хэнд ч үл дийлдэнэ хэмээн сургасан байдаг. Ингэхээр ээжүүдийн уран сэцэн үгс хүмүүжилд гойд үүрэгтэй мэт. Асуудлыг холоос хайхаа түр больж өөрийнхөө хүмүүжил олж ухаарал авсан жишээг дурьдъя. Би 3 р ангид байхдаа " Цуутын цагаагч гүү хэмээх" үлгэрийг дунд ангийн уран зохиолын номноос уншихад өөрийн эрхгүй өрөвдөх сэтгэл төрж нулимс гарч байсан. Энэ нулимсыг хүнд мэдэгдүүлэхгүйн тулд нууцалж байсан маань одоо бодоход надад ичих булчирхай өрөвдөх сэтгэл 3 р ангид байхад аль аль нь байжээ. Зөв хүмүүжлийн суурь тавигдсан л бол ичих, уйлах, гэмших хүүхдэд бүгд л байх зүйл гэдгийг ойлгож авсан юм.

" Та хүүхдээ урамшуулж чадсан уу" гэдэг Герман зүйр үг бий. Урамшуулал, магтаал, дэмжлэг гэдэг хүүхдэд их нөлөөтэйг сануулсан үг юм билээ. Хүүхэд цагаан цаас шиг цэвэрхэн сэтгэлтэй болохоор түүн дээр нь бэх дусаачихгүй шиг, зөв цагаан сэтгэлээр алдаа гаргахад нь хүртэл ухаарал хайрлан дэмжих ёстой гэдэгтэй агаар нэг юм. 

Гэвч нийгмийн хурдацтай өөрчлөлтийг даган хүүхдээ хүмүүжүүлэх арга барил мөн өөрчлөгдөж байгаа нь нууц биш. Монгол ардын үлгэр сонсож байгаа хүүхэд бараг үгүй болж, түүнийг ярих хүн ч цөөн болж, үлгэрээр хүмүүжих хэв загвар бараг л үгүй болжээ. Хүүхдүүд эцэг эхийнхээ олсон мөнгийг PC д зориулж, тоглох нь элбэг болж, тоглох зуураа ярих үгс нь голдуу хараалын шинжтэй байх юм. 

Цэцэрлэгийн дүү нар цэцэрлэгтээ явахдаа  дургүй бөгөөд аав ээжээсээ авилга авч байж явдаг болж. Ийм бага байхаас нь мөнгөний амтыг мэдрүүлж авилгад сургаж байгаа нь тун буруу мэт санагддаг юм. 

Тэгвэл хатуу гараар өсөж хүмүүжсэн хүүхдүүд сэтгэц нь хэвийн биш болж, сандруу, бүрэг болдог. Зарим нь бүр хатуу гарын хүмүүжилд өссөнөөрөө дарангуйлагч, дарлагч болох жишээтэй. Иймээс журамт үүргээ ухамсарлаж " үр хүүхэд, хойч үеээ" зөв хүн болгон төлөвшүүлэхэд эцэг эх, багш сурган хүмүүжүүлэгчид, бусад асран хамгаалагчидийн үүрэг хариуцлага асар их юм.

МУИС улс төр судлалын 2 р ангийн оюутан Г. Отгонбаатар

сайн эхнэр амьдралын аврал

Эр хүн монгол гэрийг тулан тогтоож байдаг багана нь бол эхнэр хүн барин тогтоож байдаг бүслүүр нь юм. Багана, бүслүүр хоёр бат бэх байж гэр бат бэх байна. Тулах багана, бүслэх бүслүүр муу бол анхны шуурганаар л гэр салхинд хийснэ. Монголчууд “сайн морь замын хань, сайн эхнэр насны хань” гэж эрт дээр үеэс ярьж, сайн ханьтай болохыг юу юунаас илүү чухалчлан үздэг байв. Амьдралын ханиа зөв сонгоно гэдэг алтан дэлхийд хүн болж төрөхтэй дүйцэхүйц учрал ерөөл мөн билээ.

Заяаны сайн ханиуд бие биедээ гэрэл гэгээ болон, өрх гэртээ өнгө жавхаа цацруулж, нүүр дүүрэн мишээж байдаг бол сайн эхнэр, ханилж түшсэн ханиа түнэр харанхуйд ч зул болон гэрэлтүүлж байдаг юм. Тийм болохоор монголчууд “сайн эм эрдээ зул, муу эм эрдээ бул” гэж хэлж ярьж ирсэн биз ээ.

 “Сонгосон сүйт бүсгүйгээр нь тэр эрэгтэй ямар хүн болохыг, өөрийнхөө үнэ цэнийг мэддэг эсэхийг хялбархан дүгнэж болно” гэсэн суутны үг ч бий. Өрх гэрийнхээ хойморыг эзлэн налайн, намбайн суух эр хүн агуу. Гэхдээ сайн яваа эр хүн болгоны дэргэд нэгэн хүчирхэг эмэгтэй байдаг нь жам.

Ямар ч цагт, ямар ч газар оронд “Бүсгүй хүний мөнхийн чанар нь шилдэг эрчүүдийг дээш нь өргөх хүч байсаар ирсэн”. Үүнийг үгүйсгэх хийгээд маргах шаардлага үгүй биз ээ. “Сайн эхнэр амьдралын аврал”. Чи бурханыг дуудаж, бурханд залбирч, тэнгэр бурханаас аврал энэрэл, хайр нигүүсэл хүсдэггүй байлаа ч сайн эхнэртэй учруулсны төлөө тэнгэр бурханд өвдөг дээрээ сөхрөн наманчлан талархах хэрэгтэй. “Үеийн үед дэлхий дээр эрэгтэй хүн агуу их байсан ч гэсэн түүний агуу ихийн өчүүхэн бүхэн нь эмэгтэй хүнээс урган гарсан байдаг” гэж нэгэн агуу их яруу найрагч бичсэн байна. Эхнэрийн сайныг гэрт нь орж мэдэх гэж ярьдаг нь зүгээр нэг хоосон үг биш. Эхнэр хүн гэр орны өнгө зүс, нүүр царай. Гэрийн чинь чимэг гэргий чинь. Өрх гэр өөдлөх үү, уруудах уу гэдэг нь эцсийн бүлэгт эхнэрээс л шалтгаална. Эр нөхрөө урагш нь хөтлөж явдаг эхнэр түүнд заяасан тэнгэрийн хишиг яах аргагүй мөн. Тийм эхнэрээрээ бахархаж бардамнах ч багадна. Харин “эр нөхрөө урагш нь хөтөлдөггүй эхнэр мэдээж, хойш нь чангаах болно”. Эр хүний хийморь сүлдийг доройтуулан, эр нөхрөө ямар нэг байдлаар хойш нь чангаах аваас тэр айлын сүр сүлд доройтон бүүдийж, өөдлөж өгсөж явсан амьдрал ахуй нь сааран саарсаар уруугаа өнхрөх замд шулуудна. Ийм хөөрхийлөлтэй байдалд хүрчихгүй байх боломж хэзээд байдаг юм шүү. Энэ боломжийг ухаалгаар ашиглахгүй бол өдөр ирэх тутам итгэл найдвар, мөрөөдөл хүсэл унтарсаар амьдралын мөнх ногоон мод чинь хугаран унахад хүрнэ. Хугараад унасан ургаа модыг буцаагаад нааж болдоггүй нь харамсалтай. Сайн яваа эр хүн болгон хэрвээ би энэ ханьтайгаа учраагүй бол одоо хаана юу хийж, ямар яваа бол гэж үе үе тархи толгойдоо бодож, өөрөө өөрөөсөө байн байн асууж бай.

Хорвоо аливаа хүнд үмх жаргал амсуулж, үзүүргүй зовлон эдлүүлдэг жамтай болохоор бүгдийн амьдралд жаргал зовлон хослон байсан нь гарцаагүй. Хүн гэдэг ухаант амьтны толгойд жаргаж байсан үеэсээ зовж явсан цаг нь илүү тод бичигдэн үлддэг нь сонин. Тийм ч болохоор эгэл хүмүүс жаргалтай үеэ дурдан ярихаасаа зовлонгийн далайг туулснаа сөхөн ярих нь илүү. Их далайн хаанаас нь ч амссан адилхан шорвог гэдэг шиг зовлон бэрхшээл баян ядуу, гэгээнтэн гэмтэн хэнд ч тохиолоо гэсэн гашуун шорвог.

Гэтэлшгүй хүнд гэж төсөөлөгдсөн ч зовлон бэрхшээлийг туулан гарах боломж үргэлж нээлттэй. Гэр бүлийн амьдралд тохиож байгаа зовлон бэрхшээл бол хүнийг өвдөг дээр нь сөхрүүлэхийн тулд чөтгөр шуламын бодож олсон ов мэх биш, бэрхшээл бол чамайг хөл дээр чинь баттай зогсоохын тулд бурханаас хайрлаж байгаа боломж гэж ойлго. Амьдралын замд тохиосон багахан муруй тахир зөрөг, бартаа саадыг тэвчээд туулаад өнгөрчих юм бол шулуун замдаа баараггүй ороод явчихна гэсэн найдвараа хэзээ ч бөхөөж унтрааж болохгүй.

Тэсвэр тэвчээртэй байцгаа. Тэсвэр тэвчээр нь зовлон бэрхшээлийг гэтлэх дуусч дундаршгүй эрчимт зай цэнэг төдийгүй амжилт ололтын хүчит хөдөлгүүр юм. Эмэгтэйчүүд гайхамшигтай тэсвэр тэвчээртэй хүмүүс. Тэдний зан чанар, заяамал араншингийнх нь жинхэнэ хүч чадал нь гэр бүлийн хамтын амьдралын хамгийн хэцүү хүнд үеүүдэд илүү илрэн гарч ирж, аврагч хамгаалагч болон идэвхждэг билээ. Ухаант эхнэрүүдийн ур ухаан, тэсвэр хатуужлын ачаар л гэр бүлийн амьдралд тохиосон түмэн зовлон бэрхшээлийг гэтлэн давахаар үл барам цөхөрч туйлдсан амьдралаа балчиг намагт живүүлчихэлгүй аварч гарсан жишээ захаас аван бий. Зовлон бэрхшээлийн өмнө туйлдан, өөртөө итгэх итгэлээ алдаж, өрх гэрээ аваад явах чадал хомсдон, арчаагаа алдах цухал давчуу үе тохиоход ч эхнэр чинь чиний чадвар чадавхид итгэн, түшиг тулгуур чинь болж, өндийн босоход өргөх дэмнэх хүч, сэтгэлийн тэнхээ, итгэлийн баталгаа болж өгнө.

“Бүсгүй хүн бол эрчүүдийн агуу их хүмүүжүүлэгч мөн”. Үр хүүхэд, эр нөхрийнхөө зөвийг дэмжиж, бурууг засч, сайныг магтаж, саарыг шүүмжилж, нүднийхээ харцаар шилбүүрдэн ороолгож, гуних үедээ гуниж, туних цагтаа туниж, сайныг мөрөөдөн, сайханд тэмүүлсэн шилдэг хүмүүжүүлэгчид өрх гэрийн эзэгтэй нар яахын аргагүй мөн. Эхнэр чинь чамд яншин үглэж, өргөст торлогон үгээр гүвшин ороолгож байна уу? Уцаарлах бус, ухаантайхан сонсох юм бол тэрхүү үглээ яншаа үг нь чиний сэтгэлийг өвтгөн ороолгох өргөст торлог биш, чиний сайн сайхны төлөө буулгасан цэцгийн хур байсныг хожуу боловч ухааран, ханилсан ханиа өшин хорсох биш, өрөвдөн хайрла. Эхнэр чинь чамайг шаналгаж байна уу? Сайтар анзаарахыг хичээх юм бол тэр гайт шаналгаанд нь үнэтэй зүйл олон байгааг, чамайг хайрласан хайр шингээстэй байдгийг, чиний төлөө л бүхнээ зориулж шаналсаныг хожуу ч гэсэн сэтгэлдээ сэргээн бодож, ханилсан ханиа өшин хорсох биш, бүр илүү өрөвдөн хайрла.

“Эрэгтэй хүн эдлэж буй аз жаргалдаа цэнгэдэг. Бүсгүй хүн авчирч буй аз жаргалдаа умбадаг” гэнэ. Бидний өр зүрхэнд бадамлаж буй жаахан ч атугай гэрэл гэгээ бүхэн эх хүн, эмэгтэй хүний ивээл хайрын тусгал мөн билээ.

Амьдрал өөрөө сайн муугийн хольц хайлш болохоор гэр орондоо санал зөрөх, ам муруйх аян шалтаг мундахгүй тохионо. Уур уцаар хайран биеийг зовоож, ханийн жаргалыг хугаслана. Уурыг уураар дарна гэж хэзээ ч үгүй. Уурыг ухаан, тэвчээр хоёр л уяраан зөөлрүүлж чадна. Хамтын амьдралын тааруухан дурсамжийг мартсан дээр.

Мартаж чадахгүй бол ядаж сөхөж бүү ярь. Нэгэнт өнгөрсөн юмтай нэхэн зууралдах хэрэггүй. Өчигдөр хажуугаар чинь намуухан урсаж байсан Туул голын ус одоо байхгүй, урсаад өнгөрсөн. Гэтэл чи өчигдөр хийгээд урьдын муу бодлоо өнөөдөр түүртэн үүрч, зовж явах ч гэж дээ. Өнгөрсөн бүхнийг уучлан цагаатгаж, үүдээ нээн угтах сэтгэлийн тэнхээгээ хатамжил.

Харин, хамтын амьдралаа эхэлсэн, хар муу санаагүй, зүү орох зайгүй, цог золбоот, баяр баясгалант сайхан цаг мөчөө үе үе сөхөн дурсаж бай. Нэр хүндтэй нэгэн генералын эхнэрийн ярьсан дурсамж та нарт сургамжтай байж магад. Дэслэгч байхад нь ханилан суугаад, үр хүүхдээ хөтлөн, хайрцаг саваа баглан боож, цэргийн анги дамжин нүүсээр хатуу бэрхийг хамтдаа туулж, эр нөхрөө өөд нь өргөж, урагш нь хөтөлсөөр генерал болгосон эхнэр нь ханийнхаа ааш араншин нь хувирч, уурлаж уцаарлах үед нь “Нөхөр генерал, дэслэгч түүнд хандаж болох уу” гэж эелдэгхэн илтгэж, хамтын амьдралаа эхэлсэн алтан үе рүүгээ сэтгэл зүрхийг нь чиглүүлэн зөөлрүүлдэг байж билээ гэсэн гайхалтай дурсамж бий.

Эхнэрийн чинь зөн совин ямар нэг зүйл хийхийг эрс эсэргүүцээд байвал саналыг нь тэс зөрж бүү үйлд. “Бүсгүй хүний зөн совин аугаа их хүмүүсийн алсын хараатай дүйцдэг” юм.

Ханьдаа урам магтаалын үгийг харамгүй хэлж бай. Чамаас урмын үг сонссон эхнэрийн чинь сэтгэл зүрхэнд нь баяр бахархал цалгиж, урам зориг нь эрчлэн, ариун үйлсийн мандал бадрал, хамгийн дээд аз жаргал дунд умбах мэт болно.

Ханийнхаа гол гонсойж, дотор харлан, нулимс унагах үгийг бүү хэл, үйлийг бүү үйлд. “Дэлхий дээрхи хамгийн хүчтэй ус – энэ бол эмэгтэй хүний нулимс”. Эр нөхрөөрөө бахархан уйлах, үр хүүхэддээ баярлаж уйлах, эцэг эхээ санагалзаж уйлахаас өөрөөр эхнэрийнхээ сормуусыг норгохгүй байхыг хичээ. “Бүсгүй хүний сайхан нүд нулимсаар бүрхэхийн цагтаа эр хүнийг харахаа больдог” юм шүү. “Аливаа алдартай хүний сүүдэрт зовж шаналсан бүсгүй ямагт байдаг” нь харамсмаар. Урьд нь ийм л байсан, одоо ч ийм л байгаа. Хорвоод бүх юм тэгш заяадаггүй гэдэг үнэн юм даа. Бүсгүй хүн сэтгэлийн зовлон шаналал, хөнгөн гуниг тээж явах мөч амьдралд тохиохыг алийг тэр гэхэв. Тэр үед гадаад өнгөндөө үзэсгэлэн гоо, эелдэг зөөлөн бүсгүй хэвээр байж, сэтгэлийн зовлон шаналалаа хэнд ч харуулахгүйгээр омог бардам, толгой дээгүүр алх. Тийм үедээ ч биеэ хэрхэн авч явах урлагийн жинхэнэ амьд үлгэр жишээ болж яв. Энэ бүхэн эргэн тойрныхонд чинь сайхан гэхэд ч багадмаар зөөлөн уур амьсгалыг авчирна.

Ертөнц дээрхи бүх дуу хоолойноос хамгийн уянгалаг нь хүүхдээ тэврэн суугаа эхийн ариун нандин хайр шингэсэн бүүвэйн дуу байдаг билээ. Ийм яруу тунгалаг, ялдам уянгалаг дуу хоолой айл өрх бүрт уянгалж, та бидний өрийг зөөллөж, сэтгэлийг ариусгаж байг.

Н.Багабанди

Шинэ-Идэр сумын нийт оюутны судалгаа 2012 он

Шинэ-Идэр сумын нийт оюутны судалгаа 2012 он

№	Эцэг эхийн нэр	Нэр	Регистрийн дугаар		Сургууль	Анги	Курс
0	1	2	3	4		5	6
1	халтар	Дэлгэрцэцэг	ру90031701	МУБИС,Монгол судлалын сургууль		Монгол хэл, Англи хэлний багшийн	4
2	Дохорсүрэн	Ичинхорлоо	ру93012205	Отгонтэнгэр дээд сургууль		Англи хэлний багш орчуулагч	2
3	Гомбожав	Жамсран	ру91062531	Далай ван коллеж		Бизнес, эдийн засаг удирдлагын	3
4	Мөнхбаяр	Жавзанпагма	ру89022622	Далай ван коллеж		Нягтлан бодох бүртгэл	4
5	Пүрэвдорж	Цэрэндолгор	ру92122009	Орхон аймаг дахь МУИС, Орхон сургууль		Бинесийн удирдлага	2
6	Хүрэлбаатар	Баянжаргал	рл90103103	Хүмүүнлэгийн ухааны их сургууль		Нягтлан бодох бүртгэл	3
7	Хүрэлбаатар	Бат-Өлзий	ру93011310	ХААИС,Инженерийн  сургууль		Цахилгааны инженжерийн сургууль	2
8	Батсайхан	Батмөнх	ру91021112	СУИС,Соёлын сургууль		Түүх музей анги	4
						1
9	Сэргэлэн	Удвал	ру92120509	МУИС,Улаанбаатар сургууль		Нийгмийн ухааны факультетийн социалоги нийгмийн ажилтаны анги	3
10	Амарбат	Цэрэндолгор	Ру91091541	МУИС,Нийгмийн шинжлэх ухааны сургууль		Улс төр судлал	3
11	Батбаяр	Долгорсүрэн	ру90100708	Олон улсын эдийн засаг бизнесийн дээд сургууль		Олон улсын банк санхүүгийн мэргэжилтэн нягтлан бодох	4
12	Батсүх	Батжаргал	ру92020314	ШУТИС,Эрчим хүчний инженерийн их сургууль		компьютр техникийн	3
13	Баяржаргал	Маасүрэн	ру92022908	ХААИС,Мал эмнэлэг био технологийн сургууль		мал эмнэлэгийн эм зүйн	2
14	Батмөнх	Мөнхцэцэг	ру91080608	МУБИС-ын харъяа Архангай аймаг дахь багшийн сургууль		Бага ангийн багшийн	2
15	Лхагвасүрэн	Мөнхцэцэг	ру89060701	Орхон аймаг дахь МУИС-ийн салбар		Орос хэлний багшийн анги	4
16	Чагдарсүрэн	Лхагважаргал	ре92081901	Энэрэл дээд сургууль		эх барих бага эмчийн	2
						2
17	Лхагвасүрэн	Мөнх-Эрдэнэ	ру90102208	МУБИС-ын харъяа Архангай аймаг дахь багшийн сургууль		Бага ангийн багшийн	4
18	Лхагвасүрэн	Хишигжаргал	ру92011007	Дархан аймаг дахь ХААИС		цаг уурын техникийн анги	2
19	Батсайхан	Энхтүвшин	ру90101313	ШУТИС,Уул уурхайн инженерийн сургууль		Уул уурхайн ашиглалтын технологи	4
20	Ганбат	Бүрэнжаргал	ру93022709	Монос дээд сургууль, эм зүйн сургууль		Эм зүйн анги	2
21	Гансүх	Золбоо	ру89110300	ХААИС,Агро биологийн сургууль		Ургамал хамгаалал хорио цээрийн хяналт үнэлгээний анги	4
22	Алтанхуяг	Лхагвасүрэн	ру89062923	Евро-Ази дээд сургууль		Англи монгол хэлний багшийн анги	4
23	Цэнд-Аюуш	Баасансүрэн	рэ91041246	Евро-Ази дээд сургууль		Англи монгол хэлний багшийн анги	4
24	Ганболд	Нямбаяр	ру93102415	Далай ван коллеж		Экологи байгаль хамгаалал	2
25	Дашням	Отгонжаргал	ру92061305	ХААИС,Мал эмнэлэг био технологийн сургууль		Мал эмнэл зүйн	2
						3
26	халтарням	Мөнхтулга	ру88021914	Ач анагаах ухааны сургууль		Эмчилгээний анги	5
27	Мөнхбат	Батнасан	ру90081919	МУБИС,Компьютр мэдээллийн технологийн сургууль		Мэдээлэлзүй англи хэлний багшийн анги	3
28	Лаагандорж	Сангажав	ру90052915	БХИС,Цэргийн инженерийн сургууль		Өргөн тээвэрлэх машин механизмын анги	4
29	эрдэнэбилэг	Элбэгзаяа	ре91120305	МУБИС,Монгол судлалын сургууль		МХУЗ-ын анги	2
30	Жамбалдорж	Мижиддорж	ру92091518	ШУТИС,		Ойн аж ахуйн анги	2
31	Батсайхан	Мягмаржав	ру90100919	Далай ван коллеж		Бизнес, эдийн засаг удирдлагын	3
32	Оюунцэцэг	Гомбожав	ру90050617	Үндэсний биеийн тамирын дээд сургууль		спорт тоглоомын анги	2
33	Пүрэвсүрэн	Сүглэгмаа	ру92050709	СУИС,Тайз дэлгэцийн урлагийн сургууль		Бүжиглэх урлагийн анги	3
						4
34	Батцагаан	Эрдэнэтуяа	ру92072300	Этүгэн анагаах ухааны их сургууль		Хоол үйлдвэрлэл үйлчилгээний менежмент	2
35	Зоригтбаатар	Цэрэндулам	ру90071301	Далай ван коллеж		Бизнес, эдийн засаг удирдлагын	3
36	Доржготов	Должинсүрэн	ру92031605	МУБИС,Түүх нийгмийн ухааны сургууль		Түүхийн багш, аялал жуулчлалын менежер	3
37	Доржготов	Очиргарам	ру89112239	Монос дээд сургууль,		УАУ хэсэг	4
38	Батбаяр	Алтансүх	ру90113015	ШУТИС,Эрчим хүчний инженерийн их сургууль		Инженерийн цахилгаан систем шугам сүлжээний анги	4
39	Бат-Эрдэнэ	Энхтөр	ру94030614	ШУТИС,Холбоо технологийн сургууль		Мэдээлэл хэмжилийн електроникийн	2
40	Гангаа	Отгонбаатар	ру92112611	МУИС,Нийгмийн шинжлэх ухааны сургууль		Улс төр судлал	2
41	Гонгорболд	Пүрэвдорж	ру91062713	ШУТИС,Барилгын инженэр Архитектурын сургууль		Барилгын бүтэц эдлэлийн технологийн анги	3
42	Энхбат	Дагийсүрэн	ру92030425	;Далай ван коллеж		Нягтлан бодох бүртгэл	3
43	Цэрэнбат	Батмөнх	ру92091410	;Далай ван коллеж		Нягтлан бодох бүртгэл	2
						5
44	Балдангомбо	Ариунбат	ру90072322	МУБИС,Компьютр мэдээллийн технологийн сургууль		Мэдээлэлзүйматематикийн анги	4
45	Батхуяг	Пагамсүрэн	Ру92062423	ХААИС,Беологийн нөөцийн математикийн сургууль		Мах сүү үйлдвэрийн технологийн анги	2
46	Төмөр-очир	Должинсүрэн	ру92033008	МУИС-ийн харъяа Архангай аймаг дахь Багшийн сургууль		Математик, мэдээлэлзүйн анги	3
47	Лхагвасүрэн	Нэргүй	ру89052105	Далай ван коллеж		Англи хэл, компьюрийн анги	4
48	Наранцэцэг	Должинсүрэн	ру91011001	Далай ван коллеж		Экологи байгаль хамгаалал	2
49	Батмөнх	Хишигжаргал	ру92072408	Далай ван коллеж		Нягтлан бодох бүртгэл	3
50	Баярсайхан	Батчимэг	ру90031108	Далай ван коллеж		Бизнес, эдийн засаг удирдлагын	4
51	Нармандах	Өлзийбат	ру91012837	МУИС,Нийгмийн шинжлэх ухааны сургууль		Улс төр судлал	4
52	Болд-Эрдэнэ	Бямбажав	ру92061425	ХААИС,Эдийн засаг бизнесийн сургууль		Бизнес, эдийн засаг удирдлагын	2
						6
53	Шаравдорж	Хишигренчин	ру91061806	МУБИС,СӨБОлгох сургууль		Сургуулийн өмнөх боловсролын багш,аргазүйчийн анги	3
54	Лхагвасүрэн	Энхтайван	ру90080619	ШУТИС-ийн харъяа Эрдэнэт үйлдвэрийн дэргэдэх Отгонбилэгийн нэрэмжитТехнологийн их сургууль		Металл-урги	4
55	Баянмөнх	Батжаргал	ру90090411	МУШУТИС,Барилгын инженер архитектурын сургууль		Иргэний ба Үйлдвэрийн барилгын инженер	4
56	Цэгмид	Оюунбуян	ру90090428	Шихихутаг дээд сургууль		Эрхзүйчийн анги	3
57	Чимэддорж	Нарантуяа	ру91091506	МУБИС,Физик технологийн сургууль		Мэдээлэлзүй технологийн багшийн анги	2
58	нямдаваа	Алтансүх	ру91011400	ШУТИС,Дархан-Уул аймаг дахь Технологийн сургууль		Оёмол бүтээгдэхүүний загвар зохион бүтээгчийн анги	3
59	Сэрээтэр	Мөнгөнцэцэг	ру99072402	СУИС,Соёлын сургууль		Бүжгийн анги	3
60	Нэргүй	Өнөрбаясгалан	ру91010100	ХААИС, Эдийн засаг бизнесийн сургууль		Нягтлан бодох бүртгэл	4
61	Чой_Аюуш	Хоролгарав	ру92062001	Энэрэл дээд сургууль		эх барих бага эмчийн	2
62	Нанжид	Энхтүвшин	ру891000109	Далай ван коллеж		компьютр _Англи хэлний	4
						7
63	жаргалсайхан	Цэрэнсүрэн	ру90110500	МУИС_ынхими химийн инженерчлийн сургууль		Хими технологийн	3
64	Батхуяг	Догсмаа	рф88042888	ЭМ ШУ_ны их сургууль		Уламжилт анагаахын анги	6
65	Батхуяг	Отгонбаатар	рф90111771	Далай ван коллеж		Нягтлан бодох бүртгэл	4
66	Цэвэгдорж	Хандмаа	ру92092402	ШУТИС_ын харъяа Дархан дахь салбар		хүнсний үйлдвэрийн технологийн	2
67	Батсайхан	Оюунтуяа	ре88090566	ШУТИС_ын математикийн сургууль		Иннженерийн математек загварчлал	4
68	Сайнбат	Цэрэнбат	ру89022320	Далай ван коллеж		Комьютр Англи хэлний багшийн анги	4
69	Жамъянсүрэн	Өлзийням	ру89031307	ЭКО-АЗИ байгаль орчны дээд сургууль		Хяналт үнэлгээний анги	3
70	Батцэрэн	Бямбаа	ру92081601	ЭМ ШУ_ны их сургууль		Эмзүйн анги	2
71	Намхайнямбуу	Балжинням	ру92031206	Далай ван коллеж		Бизнес, эдийн засаг удирдлагын	2
72	Ганбат	Лхагвабаяр	рю90092673	Техник технологийн коллеж		Авто зам барилгын инженерийн анги	4
73	Эрдэнэбат	Батзаяа	ру94050106	МУБИС,Байгалийн ухааны сургууль		Биологи эрүүл мэндийн багшийн  анги	2
74	Чинчулуун	Батжаргал	ру90122105	Далай ван коллеж		Экологи байгаль хамгаалал	2
						8
75	Жигжид	Сайнжаргал	ум90112338	Олон улсын эдийн засаг бизнесийн дээд сургууль		Олон улсын банк санхүүгийн мэргэжилтэн нягтлан бодох	4
76	Цагаанцохио	Ганбат	ру91051017	ХААИС,		Газарзүй биологийн анги	2
77	Амгаланбат	Маналжав	ру89091701	МУИС,Эдийн засгийн  сургууль		Санхүүгийн оройн  анги	1
78	Чимэдравдан	Цэрэндэжид	ру92101804	ХААИС,Инженерийн сургууль		Инженер багшийн анги	2
79	Бүд	Өлзийтогтох	ру90100201	Далай ван коллеж		Англи хэл, аялал жуулчлалын анги	4
80	Лхагвадорж	Азжаргал	ру89022601	Далай ван коллеж		Нягтлан бодох бүртгэл	3
81	Бат-Эрдэнэ	Цэцэгмаа	ру92101006	МУБИС,Сургуулиас өмнөх боловсрол олгох сургууль		Цэцэрлэгийн багшийн анги	2
82	Бат-Эрдэнэ	Мижиддорж	ру91032916	МУБИС, Биеийн тамирын дээд сургууль		Волеиболын багш дасгалжуулагчийн анги	2
83	Цогтбаяр	Намхай	ру90122111	МУБИС Компьютр мэдээлэл технологийн сургууль		Математик мэдээлэлзүйн анги	4
84	Шаравдорж	Долгорсүрэн	ру91081908	СУИС-ын Соёлын сургууль		Хэвлэлийн эх бэлтгэлийн анги	3
85	Батсайхан	Пүрэвсүрэн	ру92061801	МУБИС,Физик технологийн сургууль		Физик електроникийн анги	2
86	Жигжид	Нарангэрэл	ру91012905	Далай ван коллеж		Нягтлан бодох бүртгэл	2
87	Чулуунбаатар	Эрдэнэчимэг	рэ90102006	ЭМ ШУ_ны их сургууль		Уламжилт анагаахын анги	3
						9
88	Цэцэгмаа	Ганбаатар	ру91042816	МУИС,Математик, компьютрийн сургууль		Математик мэдээлэлзүйн анги	2
89	Батхүү	Хүрэлчулуун	ру91060717	Далай ван коллеж		Нягтлан бодох бүртгэл	3
90	Түмэндамбэрэл	Болдбаатар	ру85101014	Далай ван коллеж		Экологи байгаль хамгаалал	3
91	Чойжинжав	Гансолонго	ру90040306	Оточ маарамба дээд сургууль		Уламжилт анагаахын анги	3
92	Чойжинжав	Гантогтох	ру88102139	ШУТИС,Барилгын инженэр Архитектурын сургууль		Иргэний ба Үйлдвэрийн барилгын инженер	4
93	Туяа	Сандагдорж	ру91111911	Орхон аймаг дахь МУИС, Орхон сургууль		Маркетинг менежментийн анги	2
94	Дугараа	Жамсранжав	ру90100110	Газарчин дээд сургууль		Уул уурхайн инженер геологийн анги	3
95	Наранбаатар	Бүрэнжаргал	ру92110201	ХААИС,Агро биологийн сургууль		Жимс ногооны агрономийн анги	2
96	Наранбаатар	Бямбажаргал	ру90052607	Далай ван коллеж		Англи хэл, аялал жуулчлалын анги	4
97	Цэгмиднамжил	Цагзолмаа	ру90030800	МУБИС,Биеийн тамирын дээд сургууль		Спортын сэтгүүлч багшийн анги	4
98	Бямбаа	Нямсүрэн	ру90110306	МУБИС-ын харъяа Архангай аймаг дахь багшийн сургууль		Орос монгол хэлний багшийн анги	2
99	Баасанбат	Алтансүх	ре88011378	Засагт хан дээд сургууль		Нягтлан бодох бүртгэл	4
						10
100	Чимэддорж	Энхбат	ру89051512	ШУТИС,Үйлдвэрийн Технологи дизианы сургууль		Нэхмэл эдлэлийн дизайны анги	4
101	Амгаланбат	Жүгдэрнамжилмаа	ру93020206	МУИС,Хими,химийн инженерчлэлийн Сургууль		Химийн анги	3
102	Түмэнбаяр	Нацагдорж	ру89122732	Далай ван коллеж		Комдьютр англи хэлний багшийн анги	3
103	Самбуу	Долгоржав	ру90121409	Засагт хан дээд сургууль		Банкны эдийн засаг ня-бо-гийн анги	4
104	Доржсүрэн	Жамсрансүрэн	ру90092937	ХААИС,Агро биологийн сургууль		Ойн инженерийн анги	4
105	Доржсүрэн	Жамъянсүрэн	ру93052409	Этүгэн  анагаах ухааны дээд сургууль		Био анагаахын анги	2
106	Пүрэвжав	Чойжилсүрэн	ру87082739	ШУТИС,Эрчим хүчний инженерийн их сургууль		Сэргээгдэх эрчим хүчний магистрын анги	2
107	Пүрэвжав	Цэнд-Аюуш	ру93020605	Отгонтэнгэр их сургууль,Хүмүүнлэгийн сургууль		Хятад хэл, багш орчуулагчийн анги	2
108	Бямбасүрэн	Чимэг	ру89062900	Далай ван коллеж		Бизнес эдийн засаг  менежментмйн анги	4
109	Төмөрбаатар	Оюунтуяа	ру89021301	Далай ван коллеж		Бизнесийн удийн засгийн удирдлагын анги	2
110	Даваасүрэн	Мөнхцэцэг	ру90071324	МУБИС-ын харъяа Архангай аймаг дахь багшийн сургууль		Математик мэдээлэлзүйн анги	3
111	Батхүрэл	Жамсрансүрэн	ру89091317	МУИС,Математик, компьютрийн сургууль		Программ хангамжийн инженерийн анги	4
112	Шаравжамц	Жавзансүрэн	ру92010807	ХААИС,Агро биологийн сургууль		Агро хөрс судлалын анги	3
						11
113	энхтайван	Цэрэннадмид	ру90081007	Энх-Орчлон дээд сургууль		Нийгмийн ажилтан сэтгэл судлаачийн анги	2
114	Ганхуяг	Цэрэнсүрэн	ру92062206	Далай ван коллеж		Нягтлан бодох Бүртгэл	2
115	Наранчулуун	Бүжинлхам	ру90041202	Оточ маарамба дээд сургууль		Уламжлалт анагаах ухааны эмч	3
116	Бүд	Бат-Амгалан	ру86020117	БХИС,Хөвсгөл аймаг эчнээ		Төрийн захиргаа удирдлага	1
117	Галбадрах	Оюунтуяа	ру94010204	МУБИС,Биеийн тамирын сургууль		Дасгалжуулагчийн	1
118	Хадмандал	Сосорбарам	ру93070806	ШУТИС,Компьютр менежментийн сургууль		Программ хангамжийн инженерийн анги	1
119	Галбадрах	Билэгдэмбэрэл	ру92012917	ШУТИС,Мэдээлэл холбооны сургууль		Мэдээлэл хэмжилийн електроникийн	1
120	Сэрээтэр	Мөнхцэцэг	ру94051201	ХААИС,Бизнесийн сургууль		Бизнесийн эдийн засгийн удирдлагын анги	1
121	Лхамсүрэн	Дэнсмаа	ру93120407	Монос дээд сургууль		Уламжлалт анагаах ухааны эмч	1
122	жаргалсайхан	Цэрэндагва	ру94120214	ШУТИС,Компьютр менежментийн сургууль		Үйлдвэрлэлийн менежментийн анги	1
123	Мөнхжаргал	Цэрэндэжид	ру93042606	ХААИС-ийн харъяа ,Дархан-Уул аймаг дахь ХААИС,		Эдэлбэр газрын кадастр зураглалын инженерийн анги	1
124	Шаравдорж	Пүрэвбат	ру92042617	Газарчин дээд сургууль		Уул уурхай маркшедрийн анги	1
125	Мөнхжаргал	Мөнхбаяр	ру91101507	Идэр дээд сургууль		Хүнсний  технологийн эрүүл ахуйн анги	1
						12
126	Баасанбат	Мөнхзул	ре93090305	Дархан аймаг дахь ХААИС		Цаг уурын инженерийн анги	1
127	Амарсанаа	Солонго	ен88101305	МУБИС,СӨБОлгох сургууль		Цэцэрлэгийн багшийн эчнээанги	1
128	Мэндсайхан	Даваажав	ру93051311	Монголын үндэсний дээд сургууль		уул уурхай машин тоног төхөөрөмжийн  инженжрийн анги	1
129	Алтанхуяг	Манчир	ру92030117	Газарчин дээд сургууль		уул уурхай машин тоног төхөөрөмжийн  инженерийн анги	1
130	Цэрэнбат	Угтахбаяр	ру94070801	Ач анагаах ухааны сургууль		Анагаахын салбарын	1
131	Цэвэгжав	Должинсүрэн	ру91062707	Монос дээд сургууль		Уламжлалт анагаах ухааны эмч	1
132	Баянмөнх	Батсүх	ру93010238	Газарчин дээд сургууль		Уул уурхай ашиглалтын технологич инженерийн анги	1
133	Дэмбэрэлбанзай	Энхмаа	ру93102409	Их засаг их сургууль		Эрхзүйчийн анги	1
134	Ганбат	Мягмар	рэ93052521	ШУТИС,Дархан-Уул аймаг дахь Технологийн сургууль		Хүнс үйлдвэрлэлийн технологийн анги	1
135	Чойжинжав	Жавзансүрэн	ру92070800	Хүмүүнлэгийн их сургуулийн харъяа Билэг дээд сургууль		Гадаад харилцааны анги	1
136	Гэндэнжав	Сандагдорж	ру93012234	ШУТИС,Уул уурхайн инженерийн сургууль		Уул уурхайн цахилгаан тоног төхөөрөмжийн ашиглалтын анги	1
						13
137	Бадамсамбуу	Оюунбат	ру80073024	Ач анагаах ухааны сургууль		Анагаахын салбарын	2
138	Нямцогт	Жаргалсүрэн	ру94080422	МУШУТИС,Барилгын инженер архитектурын сургууль		Барилгын бүтэц эдлэлийн технологийн анги	1
139	Биднаа	Мөнгөнсаран	ру89022149	Энх-Орчлон дээд сургууль		Нийгмийн ажилтан сэтгэл судлаачийн Хөвсгөл аймаг дахь салбарын эчнээ  анги	2
140	Чойжамц	Ичинхорол	ру92091125	Далай ван коллеж		Нягтлан бодох бүртгэл	1
141	Цэрэн-Очир	Цэнд-Аюуш	ру93042304	Далай ван коллеж		Нягтлан бодох бүртгэл	1
142	Бадмааванчиг	Золжаргал	ру93050402	Хүмүүнлэгийн их сургууль, Хэл, соёлын сургууль		франц хэлний багш орчуулагчийн анги	1
143	Жигжидсүрэн	Гомбожав	ру92040114	Аварга дээд сургууль		Биеийн тамирын багш дасгалжуулагчийн анги	1
144	Чулуунбаатар	Гал-Эрдэнэ	ру93031511	БХИС,Цэргийн командын сургууль		Ар тал, эдийн засагийн анги	1
145	Жигдванчиг	Цагаанмаамаа	ру83012405	Далай ван коллеж		Нягтлан бодох бүртгэл	2
146	Сундуй	Даваадорж	рп86011311	БХИС Хөвсгөл аймаг дахь эчнээ		Төрийн захиргаа удирдлага	1
147	Энх-Амгалан	Бүджав	ру88063008	МУБИС, Дүрслэх  урлаг технологийн сургууль		Техник урлалын магистрийн анги	1
						14
148	Дүгэржав	Отгончимэг	ру94071024	Энэрэл дээд сургууль		САЗ-ийн анги	1
149	Дашдэлэг	Дэлгэрмаа	ру94040400	МУБИС,Түүх нийгмийн ухааны сургууль		Нийгэм судлал эрхзүйн багшийн анги	1
150	Галдан	Цэнд-Аюуш	рэ70010801	СУИС-ын Соёлын сургууль		Дуу хөгжмийн эчнээ  анги	3
151	Мягмар	Долгормаа	ру74010401	МУБИС,СӨБОлгох сургууль		Цэцэрлэгийн багшийн эчнээанги	2
152	Амарсанаа	Сумъяа	ру91111903	МУБИС,СӨБОлгох сургууль		Цэцэрлэгийн багшийн эчнээанги	2
153	Бат-Эрдэнэ	Цэрэндэжид	ру90111401	МУБИС,СӨБОлгох сургууль		СӨБоловсролын багш заах аргазүйчийн анги	3
154	Ренчин	Цэрэннадмид	ру93011304	МУБИС,СӨБОлгох сургууль		Цэцэрлэгийн багш аргазүйчийн анги	1
155	Энхтүвшин	Наранбаатар	ру90091312	ХААИС, Агробиологийн сургууль		Ландшандрын архитектурын анги	3
156	Чулуунбаатар	Дэнсмаа	ру92080603	Далай ван коллеж		Экологи байгаль хамгаалал	1
157	Энхбаяр	Аюушжав	ру94031831	МУШУТИС,Инженерийн сургууль		Уул уурхай машин тоног төхөөрөмжийн анги	1